بررسی و شناسایی قارچهای آلوده کننده کتاب در موزه و کتابخانه آستان قدس

چکیده قارچها موجوداتی هتروتروف هستند که به عنوان عوامل بیولوژی تجزیه کننده در بسیاری مواد از جمله ، کتابها شناخته شده اند. اسپورهای قارچی در همه جا وجود دارند و می توانند از مواد مختلف برای رشد و نمو استفاده کنند. این اسپورها حتی در فضاهای بسته و محدود داخل ساختمانها حضور داشته و بعد از آنکه بر روی کتابها و اجسام قرار گرفتند ، تحت شرایط دما و رطوبت نسبی مناسب ، شروع به تندش نموده و سپس با کمک متابولیت ها و آنزیم های مختلف باعث تغییرات فیزیکی و شیمیایی و ایجاد لکه های قهوه ای رنگ بر روی کتابها وکاغذها میشوند و به تدریج سبب فرسودگی و تخریب کتابها می گردند . تخریب ناشی از قارچها یکی از شایعترین آفات کتابخانه ای محسوب می شود. کتابخانه آستان قدس رضوی یکی از بزرگترین کتابخانه های خاورمیانه و مخزن میراث فرهنگی، علمی و تاریخی ایران می باشد که دارای تعداد زیادی کتابهای قدیمی نادر و نسخ خطی نفیس است. به منظور حفاظت از این میراث ارزشمند بجامانده ازدانشمندان، اندیشمندان و متفکران بزرگ که در طول قرنها شکل گرفته و به نسل امروز رسیده است ، نخست بایستی به خطراتی که این آثار را تهدید می کنند ، آگاهی داشت. بنابراین شناسایی گونه های مختلف قارچی جهت کنترل و حفاظت بسیار ضروری است. هدف از این پروژه ، بررسی و شناسایی قارچهای آلوده کننده کتابها در این کتابخانه می باشد. برای انجام این پروژه پس از مطالعات و جمع آوری منابع و مقالات، طی پنج نوبت با استفاده از روش سواب استریل از کتابها و نسخه های خطی در بخش های مختلف کتابخانه نمونه برداری صورت گرفت. نمونه ها بر روی محیط های کشت mea، pda و sda کشت داده شدند. پس از انجام روش های خالص سازی و رنگ آمیزی نمونه ها، با استفاده از کلیدهای معتبر و براساس صفات مورفولوژی، شناسایی قارچها صورت گرفت. نتایج حاصل از بررسی صفات، در نهایت منجر به شناسایی 13 گونه قارچ میکروسکوپی در این کتابخانه گردید. این تعداد شامل گونه هایی از قارچهای ناقص ( دئوترومیست ها ) و زیگومیست ها بود که متعلق به 2 راسته، 3 خانواده، 10 جنس و 13 گونه می باشند. بررسی ها نشان داد که از میان گونه های شناسایی شده، تا بحال از هیچ یک از کتابخانه های ایران معرفی نشده و تنها برخی از آنها و فقط در حد جنس معرفی شده اند.